Automobilsko tržište u bivšoj Jugoslaviji -

Piše: Boris Ćorović *

U bivšoj Jugoslaviji je, osim Zastave bilo još nekoliko kompanija (tada su se zvala „preduzeća“) koje su radile CKD ili SKD industrijsku montažu putničkih automobila: PRETIS / UNIS TAS Vogošća (NSU „Princ“, VW „Buba“, VW Golf), IMV Novo Mesto (Renault), IDA Kikinda (Opel), CIMOS Koper (Citroen), ZAVODI CRVENA ZASTAVA Zagreb (FIAT 132).

Ostale brendove su najčešće uvozila tadašnja društvena preduzeća, kojima je osnovna delatnost bila zastupanje inostranih brendova za teritoriju SFRJ, ali ne samo automobila nego i bele tehnike, elektronike, kućnih uređaja itd.

Distribucija je funkcionisala po principu uvoznog konsignacionog skladišta gde se nabavna cena dobavljaču plaćala nakon prodaje vozila krajnjem kupcu, isto kao i carinske/poreske dažbine državi. Krajnji kupac je plaćao vozilo jednim delom u devizama a drugim delom u dinarima (deo za carinu i porez).

Jedna od zanimljivosti je i da su u pojedinim periodima nekadašnje države, npr. početkom 80-tih u vreme „stabilizacije“ i „socijalističke čelične lejdi“ – premijerke Milke Planinc, carinske/poreske dažbine iznosile čak 100% od vrednosti automobila.

Preduzeća – zastupnici, su formirala dilersko-servisne mreže širom bivše države. Neki od tadašnjih zastupnika su bili:

TEHNOUNION Ljubljana (BMW), TEHNOSERVIS Beograd (PEUGEOT), GENERAL-EXPORT (GENEX) Beograd (MAZDA), AGROOPREMA, Beograd (TOYOTA), AVTOTEHNA, Ljubljana (NISSAN), AUTOCOMMERCE Ljubljana (MERCEDES, HONDA), ZASTAVAIMPEX Beograd (FIAT, LANCIA, LADA), AUTO-HRVATSKA Zagreb (SUZUKI), AVTOMONTAŽA Ljubljana (ALFA ROMEO) itd.

Njihovi dileri/serviseri su bile često firme čija osnovna delatnost i nije imala mnogo veze sa automobilima, ali su u organizacionoj strukturi formirala i auto-sektore, npr. VW Golf je prodavala i novosadska „Agrovojvodina Mehanizacija“, Land Rover beogradska „Jugohemija“, a jedan od poznatijih servisa za BMW automobile je bio u beogradskoj građevinskoj kompaniji „Mostogradnja“ Batajnica.